Obesitas en bij uitbreiding overgewicht zijn een hot topic. Geen dag gaat voorbij of er wordt in de pers of sociale media over gesproken maar ook in gesprekken onder elkaar wordt hierover veel gedebatteerd. Ongeveer 50 % van de Belgen hebben overgewicht en zowaar 20 % obesitas als we deze definiëren op basis van de BMI. Enkele jaren geleden werd de Obesitas Kliniek AZ Groeninge geboren: een groep enthousiaste artsen, paramedici en verpleegkundigen die een gemeenschappelijke missie hebben.
Naast de zorg voor de patiënt is het immers ook onze taak is om de manier waarop gekeken wordt naar obesitas/overgewicht te veranderen. Nog steeds wordt te vaak de patiënt als de “schuldige” aangewezen van zijn aandoening. Men spreekt zelfs vaak over foute levenskeuzes die die mensen zouden maken.
Als endocrinoloog begeleid ik reeds meer dan 20 jaar , samen met een gans team van fantastische medewerkers patiënten met diabetes. Bij de groep diabetes type 2 patiënten is overgewicht heel vaak ook aanwezig. Ook zelf heb ik mij jarenlang bezondigd aan het traditionele en goedbedoelde advies : “ minder eten en meer bewegen”. Al te vaak zag ik echter patiënten die niet slaagden in deze strijd en moedeloos werden na jarenlange vruchteloze pogingen en passages bij verschillende zorgverleners. Persoonlijk is mijn visie rond deze problematiek in de loop van de jaren gewijzigd door gesprekken met onze obesitaschirurg maar ook door de effecten die we zagen van de GLP-1 analogen eerst bij de diabetes patiënten en later bij de behandeling van obesitas.
Ondertussen is het mij duidelijk geworden Obesitas is een ziekte, een chronische ziekte. Met ander woorden bij de mensen die hieraan lijden loopt er iets fout. De wetenschap en kennis hieromtrent neemt de laatste jaren exponentieel toe en meer en meer komen er verklaringen: Ons gewicht wordt bepaald door neurohormonale signalen die ofwel orexigeen (doen eten) of anorexigeen (minder doen eten). De samenwerking tussen deze signalen bepaalt of mensen in gewicht toenemen. De mensheid is één van de succesvolste “soorten” in de evolutie en dient zich dus te wapenen tegen tekorten in energietoevoer (bvb in hongersnood of oorlogen). Degene die energie beter kan stockeren is beter gewapend tegen tekorten en worden op de duur uitgeselecteerd. We weten dat van zodra iemand een hoger gewicht heeft het lichaam alles zal doen (minder energie verbruiken, meer honger, meer absorptie, minder verzadiging) om dit hoger gewicht net te behouden. Dit fenomeen heeft zelfs een naam : de ponderostaat. Dit leidt er toe dat vermageren zo moeilijk is eens je een bepaald gewicht hebt bereikt. Bij mensen met obesitas ligt die ponderostaat dan ook iets hoger en wordt er gestreefd naar een hoger gewicht.
Het is duidelijk: Obesitas is een biologisch fenomeen en het heeft dan ook totaal geen zin dat we mensen die hieraan lijden een schuldgevoel aanpraten. Schuldgevoel zal leiden tot schaamte waarna patiënten zich nog slechter voelen en vaak met hun probleem geen verdere hulp durven zoeken. Het goedbedoelde advies :” minder eten” kan vaak leiden tot frustratie bij de patiënt want dat is net hetgeen hen niet lukt.
Jammerlijk genoeg is dit besef ook bij veel zorgverleners, laat staan bij de overheid nog niet doorgedrongen. Het is onze taak als Obesitaskliniek om hierop te blijven hameren. Ik verwijs hierbij dan ook graag naar het werk van de BASO (Belgian Association of the Study of Obesity) en de BESOMS (Belgian Section of Obesity and Metabolic Surgery). Beide verenigingen proberen deze boodschap te verspreiden onder zorgverleners maar ook aan de overheid. In het licht hiervan verscheen een heel mooie podcastreeks waarbij dit verhaal wordt belicht : The Big Truth Podcast - The Belgian Association for the Study of Obesity (easo.org)
Gerd Vanhaverbeke
Endocrinoloog AZ Groeninge
Lid van de Obesitaskliniek AZ Groeninge
Comments